Điểm Nghẽn Logistics Việt Nam: Cần Một Mô Hình Hạ Tầng Mới Để Bứt Phá

Chi phí logistics tại Việt Nam hiện vẫn nằm trong nhóm cao nhất khu vực. Nhu cầu giao nhận hàng hóa đang tăng trưởng với tốc độ rất nhanh. Thực tế này đặt ra yêu cầu cấp thiết về một mô hình hạ tầng mới. Các công ty lớn cần đóng vai trò dẫn dắt và mở ra nền tảng chung. Xã hội sẽ cùng tham gia xây dựng mạng lưới logistics trong tương lai gần.

Thực trạng chi phí logistics và sức cạnh tranh quốc gia

Ngành logistics được ví như “huyết mạch” quan trọng của nền kinh tế Việt Nam. Nó đóng vai trò then chốt đối với sức cạnh tranh của quốc gia. Tuy nhiên, chi phí logistics hiện nay vẫn còn ở mức rất cao. Mức chi phí này chiếm khoảng 16% tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Trong khi đó, mức trung bình của thế giới chỉ khoảng 11 đến 12%.

Thứ hạng của Việt Nam trên bản đồ logistics thế giới

Năm 2023, Việt Nam xếp thứ 43 trên tổng số 139 quốc gia. Vị trí này đã tụt bốn bậc so với bảng xếp hạng năm 2018. Việt Nam hiện đang đứng sau các nước như Singapore, Malaysia và Thái Lan. Tiềm năng của ngành logistics tại nước ta vẫn còn rất to lớn. Dự báo ngành có thể đạt giá trị 65 tỷ USD vào năm 2029.

Những điểm nghẽn kìm hãm sự phát triển

Liên kết vùng và kết nối hạ tầng tại Việt Nam còn rất yếu. Sự thiếu đồng bộ trong đầu tư hạ tầng gây ra nhiều khó khăn. Cấu trúc các doanh nghiệp trong ngành hiện vẫn đang bị phân mảnh. Khoảng 95% số doanh nghiệp trong ngành có quy mô siêu nhỏ. Các đơn vị này khó đầu tư vào công nghệ hiện đại hay kho bãi. Tốc độ giao hàng liên tỉnh phổ biến vẫn mất từ 2 đến 3 ngày. Tỉ lệ giao hàng thất bại còn cao, nhất là ở vùng nông thôn.

Bài học quốc tế về độ phủ của hạ tầng giao nhận

Sự khác biệt không nằm ở số lượng các doanh nghiệp tham gia. Yếu tố quyết định chính là độ phủ của hệ thống hạ tầng. Trung Quốc xử lý khoảng 120 tỷ bưu kiện mỗi năm một cách hiệu quả. Họ đã xây dựng hàng trăm nghìn điểm nhận hàng và tủ thông minh. Mạng lưới giao nhận được số hóa đến tận từng khu dân cư nhỏ.

Xu hướng tủ khóa thông minh tại châu Âu

Tại châu Âu, hãng InPost đang vận hành hơn 50.000 tủ khóa. Ba Lan đã đưa logistics “ngoài nhà” vào quy hoạch đô thị. Họ biến tủ khóa thông minh thành một tiện ích hạ tầng thiết yếu. Tại Việt Nam, nhu cầu tủ khóa có thể chạm mốc 24.200 thiết bị. Con số này dự kiến tăng gấp 10 lần vào năm 2029 sắp tới.

Áp lực logistics tại các đô thị lớn

Giao hàng bằng xe máy tại các đô thị gây ra tắc đường. Hoạt động này cũng làm tăng lượng phát thải ra môi trường. Chi phí đô thị hóa logistics ngày càng trở nên đắt đỏ hơn. Bài toán này vượt xa khả năng giải quyết của một doanh nghiệp đơn lẻ. Ngay cả các công ty đầu ngành cũng không thể tự mình xử lý.

 

Mô hình hạ tầng logistics mới dựa trên xã hội hóa

Việc mở rộng mạng lưới đòi hỏi sự tham gia của toàn xã hội. Hạ tầng cần tiếp cận sâu đến từng khu phố và xã phường. Cần huy động mọi nguồn lực từ cộng đồng để cùng thực hiện. Viettel Post đang thử nghiệm mô hình xây dựng hạ tầng kiểu mới. Họ tập trung nâng cao năng lực triển khai ở chặng cuối hành trình.

Chiến lược “đi xa thì đi cùng nhau”

CEO Viettel Post khẳng định không thể chỉ dựa vào một doanh nghiệp. Xã hội phải cùng tham gia xây dựng hạ tầng logistics quốc gia. Viettel Post chọn đóng vai trò là một nền tảng kết nối lớn. Họ đầu tư vào lõi công nghệ và các trung tâm khai thác. Các tuyến vận tải chính cũng do doanh nghiệp này đảm nhận.

Sự tham gia của cộng đồng vào các mắt xích

Người dân và doanh nghiệp địa phương sẽ tham gia các mắt xích cuối. Các bưu cục, ki-ốt và tủ thông minh sẽ được xã hội hóa. Các xe tải nhỏ cũng có thể tham gia vào mạng lưới này. Cách tiếp cận này giúp mở rộng mạng lưới một cách nhanh chóng. Nó hoàn toàn phù hợp với xu hướng phát triển quốc tế hiện nay.

 

Tiện ích thông minh và hiệu quả từ mạng lưới mới

Smart locker không chỉ là một thiết bị giao nhận đơn thuần. Nó đã trở thành một tiện ích đô thị phục vụ người dân. Hệ thống hỗ trợ giao hàng 24/7 và trả hàng thương mại điện tử. Người dân có thể gửi đồ cá nhân hoặc sử dụng dịch vụ công. Tủ khóa thông minh giúp giảm áp lực cho hạ tầng giao thông. Một tủ tại chung cư có thể xử lý hàng nghìn lượt giao. Lượng xe cộ di chuyển trên đường nhờ đó sẽ giảm đi đáng kể.

Kết quả ấn tượng từ việc triển khai thực tế

Khi cộng đồng tham gia, mạng lưới sẽ mở rộng theo cấp số nhân. Chỉ trong một năm, Viettel Post đã tăng thêm 700 bưu cục. Con số này bằng một nửa lượng tích lũy trong 28 năm qua. Tốc độ phát triển này chứng minh tính đúng đắn của mô hình.

Đảm bảo chất lượng bằng kỷ luật công nghệ

Tốc độ không phải là yếu tố duy nhất mà doanh nghiệp hướng tới. Mạng lưới xã hội hóa vận hành dựa trên kỷ luật công nghệ cao. Mọi bưu cục và tủ gửi hàng đều được giám sát thời gian thực. Hệ thống tự động cảnh báo nếu có sự chậm trễ xảy ra. Lưu lượng sẽ được điều chỉnh để đạt chuẩn dịch vụ cam kết. Cách vận hành này tương tự như các ông lớn logistics Trung Quốc.

Tầm nhìn chiến lược và lợi ích kinh tế lâu dài

Mô hình này phù hợp với Chiến lược phát triển logistics quốc gia. Mục tiêu là giảm chi phí logistics xuống còn 11 đến 12% GDP. Lộ trình này dự kiến thực hiện trong vòng 10 năm tới. Nhà nước sẽ đầu tư vào các trục hạ tầng lớn và quan trọng. Doanh nghiệp dẫn dắt triển khai công nghệ và dịch vụ tích hợp.

Tiết kiệm hàng chục tỷ USD cho nền kinh tế

Với kim ngạch 900 tỷ USD, giảm 5% chi phí là rất lớn. Việt Nam có thể tiết kiệm được khoảng 45 tỷ USD mỗi năm. Hạ tầng logistics sẽ bớt phụ thuộc vào các nền tảng ngoại. Điều này giúp bảo vệ chủ quyền dữ liệu và kinh tế số.

Logistics trở thành tài sản chung của cộng đồng

Logistics không còn là cuộc đua riêng của các doanh nghiệp lớn. Nó trở thành hạ tầng do cộng đồng rộng lớn cùng xây dựng. Người dân có thể vận hành bưu cục hoặc sở hữu tủ khóa. Mạng lưới sẽ trở nên dày hơn, rẻ hơn và bền vững hơn. Lời mời tham gia hướng đến cả những nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Kết luận

Ngành logistics Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa của sự thay đổi. Việc phá vỡ điểm nghẽn đòi hỏi một tư duy hoàn toàn mới. Mô hình xã hội hóa hạ tầng là chìa khóa để giảm chi phí. Sự phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân là tất yếu. Khi mô hình này lan tỏa, kinh tế số sẽ phát triển mạnh. Việt Nam sẽ có một mạng lưới giao vận linh hoạt và tự chủ. Logistics sẽ thực sự trở thành động lực thúc đẩy đất nước đi lên.

Xem thêm

Dịch vụ Chuyển phát nhanh tại Nghệ An giá rẻ

Dịch Vụ Chuyển Phát Nhanh Tài Liệu Đi Philippines